- BLACK SWAN: Perfectie op pellicule ★★★★★

Het is ondertussen alweer een week of zes geleden dat Black Swan, de nieuwe film van Darren Aronofsky (Requiem For A Dream, The Wrestler) in de zalen kwam. Ondergetekende ging hem inmiddels ten tweede male bekijken en vond dat de film alsnog een review op uw favoriete blog verdiende, ook al heeft u hem waarschijnlijk al mogen aanschouwen. En als u dat nog niet heeft gedaan: haast u naar de dichtstbijzijnde bioscoop, want Black Swan is de beste film die wij sinds lange tijd hebben gezien.

Om dit visuele meesterwerk op het witte doek te brengen, heeft Aronofsky niet veel meer nodig dan de betrekkelijk simpele plot over een jonge ballerina (Natalie Portman) die als voorbereiding op de dubbele hoofdrol (de goede witte en de verleidelijke zwarte zwaan) in het stuk Het Zwanenmeer met haar obsessies, neuroses en niet in het minst met zichzelf geconfronteerd wordt, en daarbij wordt gedreven door haar choreograaf (Vincent Cassel), haar vriendin slash concurrente (Mila Kunis) en een ongezonde drang naar perfectie. Want daar draait heel Black Swan om: perfectie. En net zoals Christopher Nolan met de goochelaarsfilm The Prestige een briljante goocheltruc uit zijn hoed toverde, zo resulteert Aronofsky’s relaas over de zoektocht naar perfectie in perfecte cinema itself.

Mocht u zich toch laten afschrikken door het bedrieglijk eenvoudige verhaal, bedenk dan dit: de plots van Casablanca, The Shining en Kill Bill zijn ook op minder dan een halve pagina samen te vatten. Om een extreem voorbeeld te geven: Roger Ebert zei ooit over Kill Bill dat de film louter vertelling was, en geen verhaal. Aronofsky begrijpt dan ook ten volle dat de manier waarop hij zijn verhaal vertelt belangrijker is dan dat verhaal zelf. En laat dat nu net dé troef zijn van Black Swan: sinds Requiem For A Dream weten we dat Aronofsky met beeld, muziek en montageritme een heleboel aan zijn publiek kan tonen, maar was Requiem For A Dream nog de ietwat opzettelijk bombastische aankondiging van toptalent, dan is Black Swan de film van een ervaren kunstenaar die perfect weet wat kunst is, waarom het kunst is, en, nog belangrijker, hoe je kunst creëert. Werkelijk alles klopt aan Black Swan: elk shot is er één om in te kaderen, de muziek van Tchaikovsky (bewerkt door Aronofsky’s huiscomponist Clint Mansell) is om van te smullen, en Aronofsky drijft zijn acteurs naar waanzinnige prestaties.

Dat Natalie Portman tot de top van haar generatie behoorde, wisten wij al lang (indien u het nog niet weet: haast u naar de dichtstbijzijnde videotheek en bekijk achtereenvolgens Léon, Garden State, Closer en V For Vendetta), maar wat ze in Black Swan laat zien, is verbluffend. Mocht ze hiervoor geen Oscar hebben gekregen, dan had de Academy haar laatste beetje geloofwaardigheid verloren. Haar fysieke prestatie is uitmuntend – er is ondertussen al bijzonder veel geschreven over hoeveel van de scènes ze zelf heeft gedanst, maar zelfs al was het maar een tiende ervan: we zien het Sandra Bullock of Angelina Jolie nog niet zo gauw doen – maar het is haar mimiek die haar prestatie ver boven die van haar Oscarconcurrentes (waaronder Nicole Kidman en Annette Bening) verheft. Soms heeft Portman niet veel meer nodig dan haar ogen om te tonen hoe Nina meer en meer wegzakt in haar obsessieve waanzin. Geloof ons vrij: hoeveel fantastische acteerprestaties ze ook nog gaat neerzetten, haar rol als Nina in Black Swan zal altijd één van haar beste rollen blijven.

Daarbovenop komt nog dat Portman uitstekend gesteund wordt door de sterke prestaties van Vincent Cassel en Mila Kunis. Cassel toonde eerder al in Eastern Promises, waar hij acteerde tussen klasbakken als Viggo Mortensen, Naomi Watts en Armin Mueller-Stahl, dat hij over een stevige portie talent beschikt, maar bloeit hier open als de charismatische choreograaf die zijn danseres op verschillende gebieden tot het uiterste drijft. Meer nog, het zou ons niet verbazen mocht Cassel in het echte leven dezelfde vlotte verleider zijn, die zijn personage Thomas Leroy in wezen is.

Tenslotte ook nog even een pluim op de hoed van Mila Kunis. Toegegeven, wij waren op voorhand een beetje bang: er is immers een groot verschil tussen het domme wichtje Jackie uit That ‘70s Show en de vriendin en aartsrivale van Natalie Portman in Black Swan. Kunis heeft echter niet veel schermtijd nodig om te bewijzen dat ze ook op het grote scherm haar mannetje kan staan, en ze vult de rol van Portmans rivale en vertrouwenspersoon beter in dan we hadden durven dromen.

Hoewel de bijrollen dus allemaal uitstekend neergezet worden – naast Cassel en Kunis passeren ook een zelfdestructieve Winona Ryder en Barbara Hershey (bijzonder sterk als Nina’s betuttelende moeder) – blijft Black Swan toch vooral hangen door de rol van Natalie Portman. Dat komt natuurlijk door haar prestatie, maar ook door Aronofsky’s keuze om de kijker in elke scène te confronteren met het personage Nina, dat steeds dieper en dieper afdaalt in haar eigen donkerte (Martin Scorsese deed hetzelfde in Taxi Driver, waar hoofdrolspeler Robert De Niro in elke scène te zien is, op één na, en ook gaandeweg zijn greep op de realiteit verliest). In rake close-ups legt hij Nina’s karakter bloot, en suggereert hij dat ze aan zelfverminking doet – het aantal shots van bloedende nagels en opengekrabde ruggen ligt behoorlijk hoog. Vaak laat Aronofsky Portman zelfs veelvuldig zien: in het gros van de scènes staat er ergens wel een spiegel, die Nina met zichzelf confronteert, en die door Aronofsky nu en dan ook gebruikt worden om de film te injecteren met een stevige dosis psychologische horror. Als u gehoopt had om met Black Swan een gezellig en ontspannen avondje uit te beleven: think again.

Indien we de visuele pracht en de schoonheid van Aronofsky’s vormgeving ten volle zouden willen beschrijven, waren we beter aan een paper begonnen. Maar laat ons toch nog even vermelden dat de finale een schitterend stuk cinema is, en de apotheose van een film die ons van begin tot einde in zijn wondermooie en huiveringwekkende greep heeft gehouden. Indien u hem al heeft gezien: ga hem nog eens bekijken – deze film is de prijs van een bioscoopticket meer dan waard. Indien u hem nog niet heeft bekeken: maak dat u in de cinemazaal zit. Het zou ons ten zeerste verbazen mocht u dit jaar nog iets beters te zien krijgen.

Ons oordeel: ★★★★★

Black Swan / VS 2010 / Regie: Darren Aronofsky / Scenario: Mark Heyman, Andres Heinz, John McLaughlin / Met: Natalie Portman, Mila Kunis, Vincent Cassel, Winona Ryder, Barbara Hershey e.a. / 108 min.