- COWBOYS & ALIENS: Overzoenbaar ★★½

Even vaak als de western dood is verklaard, is hij al op haast Bijbelse wijze weer leven in geblazen, zij het bijna steeds op een manier die reageerde tegen de vorige generatie. Nadat John Wayne in 1956 in The Searchers zijn meest iconische en zijn laatste memorabele revolverheld had neergezet, kwam Sergio Leone op de proppen met zijn bekende Dollartrilogie: in zogenaamde spaghettiwesterns als The Good, The Bad & The Ugly (1966), die veel rauwer
waren en minder toegankelijk die van Wayne, bestonden de dubieuze motieven van zwijgzame gunslingers vooral uit winstbejag, en dankzij de legendarische Man With No Name werd Clint Eastwood het nieuwe westernicoon. Bijna dertig jaar later zou Eastwood zelf het ideaal van de spaghettiwestern ontmaskeren in het meesterlijke Unforgiven. En sindsdien is de western, steeds in andere vormen, pareltjes blijven voortbrengen: Dead Man en The Assassination of Jesse James waren existentieel en poëtisch van toon, en ontbeerden klassieke gunfights; 3:10 To Yuma en True Grit waren dan weer remakes van oudere westerns. En na de animatiewestern Rango is er Cowboys & Aliens, een western waarin cowboys het opnemen tegen, inderdaad, aliens.

Nu we in onze korte geschiedenis over de evolutie van het westerngenre de twee bekendste cowboys al vermeld hebben, kunnen we daar ook meteen even aan toevoegen dat John Wayne en Clint Eastwood hier worden geïncarneerd door respectievelijk Harrison Ford – norse landeigenaar die uiteindelijk de kwaadste nog niet blijkt te zijn – en Daniel Craig – eenzame en naamloze outlaw die vooral zwijgzaam in de verte staart en nu en dan iemand tegen de grond smakt of schiet. Craigs personage zit met een black-out om u tegen te zeggen en herinnert zich aanvankelijk zelfs zijn eigen naam niet – wat kan tellen als Man With No Name-referentie – en heeft als enige aanwijzing een futuristische armband. Eenmaal aangekomen in het dorpje Absolution krijgt Jake Lonergan, zoals zijn naam werkelijk luidt, het aan de stok met Percy (Paul Dano), de roekeloze zoon van de door Ford vertolkte veehouder Woodrow Dolarhyde (erg subtiel wordt de naamsymboliek niet aangebracht). Zijn ook nog van de partij: Olivia Wilde als Ella, Sam Rockwell als saloonuitbater Doc, Clancy Brown als de lokale pastoor en Keith Carradine als de sheriff die de twee oproerkraaiers stante pede naar het gerecht wil sturen. Ware het niet dat een hoopje buitenaardse wezens daar anders over denken en de helft van de dorpelingen ontvoeren, waarna James Bond en Indiana Jones de handen wel in elkaar moeten slaan om die aliens van hun grondgebied te verjagen.

Visueel valt er alvast weinig af te dingen op de nieuwste prent van Jon ‘Iron Man’ Favreau. Westerns hebben altijd al mooie plaatjes uitgelokt – vooral Sergio Leone hield wel van de landschappen die het negentiende-eeuwse Amerika in petto had – en dat is ditmaal niet anders. Shots van Daniel Craig waarin de camera zich langzaam scherpstelt en aldus een soort fata morgana-effect creëert, zijn rechtstreekse verwijzingen en zelfs hommages aan Once Upon A Time In The West, en de manier waarop Craig een revolver test doet denken aan Tuco, oftewel The Ugly. Puur als western gezien, klopt dan ook vrijwel alles aan Cowboys & Aliens: de setting, de kostuums en de rekwisieten, de personages die niet al te diep worden uitgewerkt zonder dat dat stoort. Maar ja, er komen ook nog aliens aan te pas, natuurlijk.

We waren benieuwd hoe Favreau en zijn vijfkoppig scenaristenteam aliens gingen intrigeren in een western, en eerlijk is eerlijk: ze hebben het er niet kwaad vanaf gebracht. Maar hoewel het veel erger had kunnen zijn, werkt het niet echt: de enige reden die we dan ook kunnen bedenken waarom het sci-fi-element binnen een western niet voor magie zorgt, is net dat het sci-fi is, en dat dat nu eenmaal frontaal botst met het westerngenre. Door een buitenaardse invasie als centraal conflict te kiezen, tackel je als regisseur op twee verschillende wijzen de western die je eigenlijk aan het maken bent: ten eerste vloekt de per definitie futuristische vormgeving die met aliens en hun toebehoren (ruimteschepen, wapens, u weet wel) nu eenmaal met het nostalgische en ouderwetse karakter die de huidige western nu eenmaal typeert. Bij het ontstaan van de cinema stak dat niet zo, omdat het Wilde Westen toen nu eenmaal nog niet zo lang getemd was, maar inmiddels zijn we alweer honderd jaar verder, ligt de Far West niet meer in het actieve geheugen, en kennen we het enkel nog uit films, boeken en musea.

En ten tweede kom je via aliens en sci-fi bijzonder snel in een blockbuster terecht, en dat is Cowboys & Aliens ook echt wel: een pure blockbuster. Doch, de bombastische actie die intrinsiek verbonden is aan een echte zomerblockbuster is even onverzoenbaar met de voor westerns typerende en traag opgebouwde schietduels als euhm… cowboys met aliens. Nochtans is de actie verre van slecht geregisseerd: de scène waarin Daniel Craig de strijd aanbindt met een bemand ruimtetuig behoort tot de beste actiemomenten die u deze zomer gezien zult hebben. Maar wij hadden misschien net iets liever een lekker langzame confrontatie gezien tussen Craig en Ford, met van die stenen blikken die ze elkaar dan toewerpen en van die jankende gitaren op de achtergrond. Zo’n duel blijft immers eenvoudiger en een pak spannender dan de indrukwekkende, doch ietwat ongepaste effectenfinale die Favreau hier aan het einde tevoorschijn haalt.

Het meest storende element uit de hele film is echter Olivia Wilde, totnogtoe vooral bekend uit TRON: Legacy en de populaire tv-serie House M.D. Niet alleen speelt ze een ongelooflijk oninteressant personage, dat het grootste deel van de film rondloopt in een soort pyjama met een colt en dat een compleet belachelijk achtergrondverhaal meekrijgt, Wilde zelf is een bijzonder enerverende vrouw. Ze is wat ons betreft niet zo knap als door menig puber maar al te graag zal worden beweerd (Carla Bruni wil graag haar jukbeenderen terug, juffrouw Wilde), en van acteren heeft ze totaal geen kaas gegeten, wat haar aanwezigheid bijzonder irritant maakt. Dit in contrast met Harrison Ford en Daniel Craig, die niet meteen een geweldig uitgediepte rol hebben, maar over voldoende charisma en ervaring beschikken om de karikatuur achterwege te laten. En Sam Rockwell – een van de meest onderschatte acteurs van zijn generatie – had wat ons betreft wel een grotere rol mogen krijgen.

Als je abstractie maakt van Wildes aanwezigheid en haar personage en van het feit dat de slechteriken buitenaardse wezens zijn, luidt de conclusie dat Cowboys & Aliens zeker geen slechte film is. De aanwezigheid van de aliens neemt echter meer magie van het westerngenre weg dan het eraan kan toevoegen, en als u het ons vraagt, had vooral de finale een pak minder aliens en een stuk meer cowboys mogen zijn. En had Daniel Craig in het begin ook maar zijn vrouwelijke tegenspeelster moeten neerknallen. De echte Man With No Name liet zich ook niet met halfbakken cowboyvrouwen in.

Ons oordeel: ★★½

Cowboys & Aliens / VS 2011 / Regie: Jon Favreau / Scenario: Roberto Orci, Alex Kurtzman, Damon Lindelof, Mark Fergus en Hawk Ostby, naar het beeldverhaal van Mark Fergus, Hawk Ostby en Steve Oedekerk / Met: Daniel Craig, Harrison Ford, Olivia Wilde, Sam Rockwell, Paul Dano, Clancy Brown, Keith Carradine e.a. / 118 min.